ཏུན་ཧོང་ཡིག་ཆའི་ནང་སྲོང་བཙན་ཡར་སྔོན་དུ་བོད་ལ་ཡི་གེ་ཡོད་པར་གསལ་བའི་སྐོར།
འོ་ན་ཐོན་མིས་ཡི་གེ་བཟོས་ཞེས་པའི་དོན་ཅི་ཡིན་ཞེ་ན། དེ་ནི་ཕྱིས་སྲོང་བཙན་གྱི་སྐབས་ཙམ་དེར་ཁོང་ཉིད་རྒྱ་གར་དུ་ཕེབས་ནས་ཕྱིར་འཁོར་བ་དང་བོད་ཀྱི་ “ སུག་བུ་ཆུང་ ” ལ་བཅོས་སྒྲིག་སྣོན་འཕྲི་ཡང་ཡང་བྱས་ཤིང༌། ཁོང་གིས་བཅོས་སྒྲིག་བྱས་པའི་དབྱངས་གསལ་གཉིས་པོའི་སྤྱི་མིང་ལ་ “ ཡི་གེ་ ” ཞེས་མིང་གསར་པ་ཞིག་བཏགས་པ་དེ་རེད། དེ་ཉིད་མིང་གསར་པ་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། “ ཡི་གེ་ ” ཞེས་པ་ནི་ཡེ༵་ནས་གེ༵་བ་སྟེ་ “ ཡེ་གེ་ ” ཞེས་པ་དེ་ཉིད་བརྗོད་བདེར་བྱས་ནས་ཕྱིས་ “ ཡི་གེ་ ” ཞེས་སུ་གྱུར། དེའི་དོན་ནི་ “ ཡེ་ནས་ ” ཏེ་དང་པོ་ཉིད་ནས་དོན་གང་སྟོན་པ་དང་སྒྲ་གང་ཀློག་དགོས་པ་དེ་ལས་ནམ་ཡང་གཞན་དུ་འགྱུར་བ་མེད་པར་ “ ཅོག་གེ་ ” རུ་གནས་པའམ་གནས་དགོས་པ་སྟེ། རྒྱ་གར་གྱི་ཡི་གེའི་སྐད་དོད་དུ་ “ ཨཀྵར་ ” ཏེ་‘འགྱུར་བ་མེད་པའི་དོན་’ཞེས་པའི་སྒྲ་དོན་སླེབས་པ་ཞིག་བཏགས་པའོ། །དེ་ཡང་ཡིན་ཏེ། “ སངས་རྒྱས་ ” ཞེས་པར་ “ བུདྡྷ་ ” ཡི་དོན་‘སངས་པ་’དང་‘རྒྱས་པ་’གཉིས་ཀ་ཚང་བ་དང༌། དེ་བཞིན་ “ དཀོན་མཆོག་ ” ཅེས་པར་ “ རཏྞ་ ” ཡི་དོན་‘འབྱུང་བ་དཀོན་པ་’དང་‘དྲི་མ་བྲལ་བ་’སོགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལས་མཆོག་ཡིན་པའི་དོན་ཚང་བར་སྟོན་པ་ལྟར་རོ། །སྐབས་དེར་ཐ་སྙད་མང་པོ་ཞིག་རྒྱ་སྐད་ཀྱི་སྒྲ་དོན་སླེབས་པར་བཅོས་འདུག་པས། “ ཡི་གེ་ ” ཞེས་པ་ཡང་དེའི་ནང་ཚན་ཞིག་ལས་མ་འདས་སྙམ་མོ། །
ལར་ནས་དེང་སང་ཁ་ཆེའི་ཆོས་ལུགས་དང༌། ཡེ་ཤུའི་ཆོས་ལུགས། ཧིན་དྷུའི་ཆོས་ལུགས་ཟེར་བ་དང༌། ཐ་ན་བོན་པོའི་ཆོས་ལུགས་ཞེས་བོན་ཡང་ “ ཆོས་ ” སུ་བསྡུས་པ་ནི་སྐབས་དེར་བོན་གྱི་ཚབ་མཚོན་དུ་ “ ཆོས་ ” ཞེས་བཅོས་ཤིང་ཐ་སྙད་དེ་ཤུགས་ཆེར་སྤྱད་པ་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་གྱིས། གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་བྱུང་མེད་ན། དེང་སྐབས་ང་ཚོས་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བོན་ལུགས་དང༌། གཤེན་རབ་ཀྱི་བོན་ལུགས། ཁ་ཆེའི་བོན་ལུགས། ཡེ་ཤུའི་བོན་ལུགས་ཞེས་ཕྱི་ནང་གི་གྲུབ་མཐའ་ཐམས་ཅད་ “ བོན་ ” དུ་བསྡུས་པར་སུ་ལའང་རྣམ་རྟོག་ཆ་ཕྲ་མོ་ཙམ་ཡང་འོང་དོན་མེད་དོ། །དེ་བཞིན་སྐབས་དེར་ “ སུག་བུ་ཆུང་ ” ཞེས་པའི་མིང་གི་ཚབ་མཚོན་དུ་ “ ཡི་གེ་ ” ཞེས་པ་འདི་བཅུག་མེད་ན། དེང་སྲོང་བཙན་གོང་དུ་བོད་ལ་ཡི་གེ་ཡོད་མེད་ཀྱི་རྩོད་རྙོག་དེ་ཕལ་ཆེར་བྱུང་ཡོད་ཀྱི་མ་རེད་སྙམ་མོ། །
མདོར་ན། “ མིང་གི་སྔ་རོལ་བློ་མེད་ཕྱིར། ”། ཞེས་སོགས་རྟོག་གེའི་རིགས་པས་མ་བརྩད་པར་དོན་ལ་བསམ་ན། དེ་དུས་ “ ཡི་གེ་ ” ཞེས་པའི་མིང་མེད་ཀྱང་ཡི་གེ་ཡོད་ཆོག་སྟེ། “ ཡི་གེ་ ” ཞེས་པའི་མིང་མ་བྱུང་གོང་ནས་ “ སུག་བུ་ཆུང་ ” ཡོད་ཅིང༌། དེ་ཉིད་ “ ཡི་གེ་ ” ཡིན་པའི་ཕྱིར། དཔེར་ན། ཡུམ་གྱི་མིང་པོ་ལ་ “ ཞང་པོ་ ” ཞེས་བརྗོད་པ་ནི་རྒྱལ་རབས་ཉེར་དགུ་པ་ཁྲི་གཉན་གཟུངས་བཙན་གྱི་སྐབས་སུ་གཞི་ནས་དར་བ་ཡིན་ཡང༌། དེ་སྔོན་གྱི་བཙན་པོ་རྣམས་ལ་ཞང་པོ་མེད་མི་དགོས་ཏེ། དེ་སྔོན་གྱི་བཙན་པོ་ཕལ་ཆེ་བ་ལ་ཡུམ་གྱི་མིང་པོ་ཡོད་ཅིང༌། དེ་ལ་ “ ཇོ་བོ་ ” ཞེས་ཟེར་ཏེ། དེ་ཉིད་དེའི་ཞང་པོ་ཡིན་པ་བཞིན་ནོ།། །།
མཆན་འགྲེལ།
1 “ དཀུའ་ཆེད་པོ་བློད་པ་འྀ་ཚེ། ” ཞེས་པ་ནི། “ ཟིང་ཆའི་སྦིར་སྒྲ་ཆེན་པོ་གླེང་བའི་ཚེ། ” ཞེས་བྱ་བའི་དོན་ནོ། །
2 “ སོད་ ” ཅེས་པ་ནི་ “ བཟོད་ ” ཅེས་པའི་དོན་ནོ། །
3 《ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ།》དབང་རྒྱལ་དང་བསོད་ནམས་སྐྱིད་གཉིས་ཀྱིས་བསྒྱུར་ཅིང་བཀྲལ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་(༡༩༩༢)ལོར་བསྐྲུན་པའི་དེབ་གཟུགས། ཤོག་ངོས་(༣༨)ལས་ཀྱང་གསལ།
4 གོང་མཚུངས་《ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ།》 ཤོག་ངོས་(༤༨)ལས་ཀྱང་གསལ།
5 《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》 དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་འཕྲེང་བས་བརྩམས། (༡༩༨༥) ལོར་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་དུ་བསྐྲུན། སྟོད་ཆ། ཤོག་ངོས།(༡༧༡)གསལ།
6 གོང་མཚུངས་《ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ།》ཤོག་ངོས་(༦༠)ལས་ཀྱང་གསལ།
7 གོང་མཚུངས་《 ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ།》ཤོག་ངོས་(༤༨)ལས་ཀྱང་གསལ།
8 གོང་མཚུངས་《 ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ།》 ཤོག་ངོས་(༨༤)ལས་ཀྱང་གསལ།
9 གོང་མཚུངས་《 ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ།》ཤོག་ངོས་(༤༩)ལས་ཀྱང་གསལ།
10 གོང་མཚུངས་《 ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ།》ཤོག་ངོས་(༨༤)ལས་ཀྱང་གསལ།
བོན་མཐུན་འབྲེལ་ལྷན་ཁང་གི་ལོ་དེབ་ 《བོན་སྒོ།》 ཨང་༢༢། ནང་མཁས་དབང་ཆབ་མདོ་ཤེས་རབ་ཀྱིས་ ༢༠༠༩ ལོར་བརྩམས་གནང་བའི་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ལས་འཕྲོས་པའི་དོན་གནད་གསུམ། དང་པོ་ཏུན་ཧོང་ཡིག་ཆའི་ནང་སྲོང་བཙན་ཡར་སྔོན་དུ་བོད་ལ་ཡི་གེ་ཡོད་པར་གསལ་བའི་སྐོར་དང་། གཉིས་པ་དོན་འགྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་ཟུ་ཙེའི་གླུའི་གོ་དོན་ལོག་པར་བཀྲལ་བའི་སྐོར། གསུམ་པ་ཏུན་ཧོང་གི་ཡིག་ཆ་དེ་དག་ལ་ཆད་ལྷག་གི་སྐྱོན་ཡོད་སྲིད་པའི་སྐོར་བཅས་གསུམ་ལས་དང་པོ་སྲོང་བཙན་ཡར་སྔོན་དུ་བོད་ལ་ཡི་གེ་ཡོད་པར་གསལ་བའི་སྐོར་འདི་《བོན་སྒོ།》རྩོམ་སྒྲིག་ཚོགས་པའི་བཀའ་འཁྲོལ་ལྟར་ལྷ་ཐོག་དགེ་བཤེས་ཀྱིས་ ༢༠༡༧།༢།༥། ཉིན་ 《བོན་སྒོ།》 འདོན་ཐེངས་ཉེར་གཉིས་པ་ལས་དྲངས།